43 yaşındaki savaş pilotu Alper Gezeravcı, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Cape Canaveral Hava Kuvvetleri İstasyonu’ndan Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) yönelik 14 günlük bir misyon için hazırlanıyor. Axiom şirketi tarafından işletilen özel mekikte, Türkiye’nin ilk astronotu olarak görev yapacak olan Gezeravcı’ya, bir İsveçli, bir İtalyan ve bir İspanyol astronot da eşlik edecek.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Alper Gezeravcı’nın uzay misyonunu, Mayıs 2023’teki cumhurbaşkanlığı seçiminin iki turu arasında duyurmuştu. Gezeravcı’nın 14 günlük ISS görevi boyunca, üniversite ve araştırma kurumları tarafından hazırlanan 13 farklı bilimsel deneyi gerçekleştireceği bildirildi.
Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır ve bilim insanlarından oluşan bir heyet, Cumhuriyet tarihinin ilk insanlı uzay görevi için Florida’da gerçekleştirilecek fırlatma törenine katılmak üzere ABD’ye gitti.
ABD, Florida’daki fırlatma işlemi 18 Ocak 2024 Perşembe gününün ilk saatlerinde TSİ 01.11’de yapılacak. Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) kenetlenme ise 19 Ocak saat 13.15’te gerçekleşecek. Bu adımla, Türkiye’nin 2021’de ilan ettiği Milli Uzay Programı’nın “ilk insanlı uzay misyonu” hedefine ulaşılacak.
Gezeravcı’nın Ax-3 uçuşunda birlikte görev alacağı kişiler, ABD ve İspanya’yı temsilen misyon lideri Michael Lopez-Alegria, İtalyan Hava Kuvvetleri’nden Pilot Walter Villadei ve Avrupa Uzay Ajansı adına İsveçli Marcus Wandt olarak belirlendi.
Alper Gezeravcı hangi deneyleri gerçekleştirecek?
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından yapılan açıklamada Gezeravcı’nın yapacağı deneylere ilişkin paylaşılan bilgiler;
- TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM) tarafından geliştirilen UYNA deneyiyle yüksek sıcaklıklara dayanıklı, yüksek mukavemetli alaşımların üretilmesi çalışması, KIBO modülünde bulunan ELF kullanılarak gerçekleştirilecek. Ergitme ve katılaşma prosesleri sırasında termofiziksel ve kristal büyümesi gibi özellikler üzerinde yer çekimsiz ortam etkileri araştırılacak. Bunun, Türkiye’nin uzay, havacılık ve savunma sanayisi için yeni nesil malzeme geliştirme kabiliyeti kazanmasında önemli katkısı olması hedefleniyor.
- TÜBİTAK MAM tarafından geliştirilen ikinci proje gMETAL deneyiyle kimyasal tepkimesiz koşullarda, katı parçacıklarla akışkan ortamı arasında homojen bir karışımın oluşturulmasına yer çekiminin etkisi araştırılacak. Böylece uzay araçlarının itki sistemlerinin daha verimli hale getirilmesi sağlanacak.
- Boğaziçi Üniversitesi tarafından geliştirilen UzMAn deneyiyle dünyada zorlu koşullara adapte olan mikroalg türlerinin yer çekimsiz koşullar altında büyüme ve dayanıklılık testlerinin gerçekleştirilmesi, metabolik değişikliklerinin incelenmesi, karbondioksit (CO2) yakalama performanslarının ve oksijen (O2) üretim kabiliyetlerinin belirlenmesi için bilim misyonu ortağı TÜBİTAK MAM ile yaşam destek sistemi geliştirilmesi hedefleniyor.
- Ege Üniversitesi tarafından geliştirilen EXTREMOPHYTE deneyiyle uzayda ve yeryüzünde yetiştirilen ve de tuz stresine maruz bırakılan A. thaliana ve S. parvula bitkilerinde yeni nesil dizilemeyle (RNA-seq) transkriptomun ortaya konulması ve mikro yerçekiminde glikofitik ve halofitik bitkilerin tuz stresine verdikleri bazı fizyolojik ve moleküler yanıtların karşılaştırılması planlanıyor.
- Ankara Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen METABOLOM araştırmasıyla, uzay koşullarının insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin ortaya çıkarılması amaçlanıyor. Bu olumsuz etkilerin azaltılmasına yönelik, uzay görevine katılan astronotun, uzay ortamı koşullarının etkisiyle gen ekspresyonlarında ve metabolizmalarında gerçekleşen fizyolojik ve biyokimyasal değişimlerin incelenmesi öngörülüyor. Çalışmayla, vücuttaki sistem çapındaki değişikliklerin uzay yolcularının sağlığına yönelik olası risk faktörlerinin anlaşılmasında yeni bilgiler sağlanması amaçlanıyor. Çalışmanın dünyada var olan hastalıklar için yeni tedaviler ve önleyici tedbirlerin geliştirilmesinde faydalı olabileceği de düşünülüyor.
- Hacettepe Üniversitesi tarafından geliştirilen MİYELOİD deneyiyle uzay misyonu katılımcılarının maruz kalacağı yolculuk ve uzay koşulları, kozmik radyasyon hasarının immünolojik olarak ‘miyeloid kökenli baskılayıcı hücreler (MKBH) düzeyinde ölçülmesi ve değerlendirilmesi hedefleniyor.
- TÜBİTAK UZAY tarafından gerçekleştirilen MİYOKA deneyiyle ilk Türk uzay yolcusu, istasyonda elektronik kart üzerine kurşunsuz bileşen montajı gerçekleştirecek. Uzay görevi sonrası dünyaya getirilecek elektronik kartlar TÜBİTAK UZAY tarafından ayrıntılı incelemeye tabi tutularak mikro yer çekiminin kurşunsuz lehimleme sürecine etkileri bilim dünyasının kullanımına sunulmak üzere raporlanacak.”
Türkiye’nin ilk astronotu Alper Gezeravcı kimdir?
Gezeravcı, 1979’da Mersin’in Silifke ilçesinde doğdu. Axiom Space’in internet sitesinde yer alan bilgiye göre Gezeravcı, İstanbul Hava Harp Okulu’nda Elektronik Mühendisliği alanında lisans eğitimini tamamladı.
Ayrıca Wright-Patterson Hava Kuvvetleri Üssü’ndeki Hava Kuvvetleri Teknoloji Enstitüsü’nde yüksek lisans yaptı.
Türk Hava Kuvvetleri’nde savaş pilotu olarak görev yapan Gezeravcı, aralarında F-16’nın da bulunduğu birçok uçakta 15 yıllık uçuş tecrübesine sahip. Ayrıca Türk Hava Yolları’nda yedi yıl kaptan pilotluk yaptı.
Fırlatma Töreni nasıl izlenebilir?
Fırlatma törenini izlemek isteyenler, Ankara-Kızılay ve İstanbul-Taksim’de kurulan dev kubbeli planetaryumlardan canlı yayınları takip edebilecekler. Ayrıca, fırlatma töreni Konya Bilim Merkezi, Bursa Gökmen Uzay Havacılık Eğitim Merkezi (GUHEM), Bilim Üsküdar, Antalya Bilim Merkezi, Gaziantep Müzeyyen Erkul Bilim Merkezi, Aksaray Bilim Merkezi, Trabzon Özdemir Bayraktar Bilim Merkezi ve Kayseri Bilim Merkezi’nde toplu olarak canlı izlenebilecek.
Fırlatma töreni ayrıca internet üzerinden ücretsiz olarak izlenebilecek. SpaceX ve Axiom Space’in ortak yayını, Türkiye saati ile 17 Ocak 2024 saat 23.15’te başlayacak. Bu yayınları Axion Space YouTube kanalından ve SpaceX’in X hesabından takip etmek mümkün olacak.