Tansiyon ölçümü, kan basıncının atardamara yaptığı basıncı ölçen bir işlemdir. Tansiyon ölçümü yaparken doğru yöntemleri kullanmak, sağlıklı sonuçlar almak için önemlidir. Bu yazıda, tansiyon ölçümü için gerekli malzemeler, ölçüm öncesi ve sırasında dikkat edilmesi gerekenler, normal tansiyon değerleri ve tansiyonu kontrol altında tutmak için yapılması gerekenler anlatılmaktadır.
Tansiyon ölçümü, kan basıncının atardamara yaptığı basıncı ölçen bir işlemdir. Kan basıncı, kalbin kan pompalamasıyla değişir. Kalp kasılırken (sistol) kan basıncı yükselir, gevşerken (diyastol) düşer. Bu iki değer, tansiyon ölçümünde kullanılır. Örneğin, 120/80 mmHg olarak ifade edilen bir tansiyon değerinde, 120 sistolik, 80 diyastolik basıncı gösterir. Tansiyon ölçümü, kalp, damar, böbrek gibi organların sağlığını değerlendirmek için önemli bir göstergedir. Tansiyonun normalden yüksek (hipertansiyon) veya düşük (hipotansiyon) olması, çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, tansiyon ölçümü yaparken doğru yöntemleri kullanmak, sağlıklı sonuçlar almak için önemlidir.
Tansiyon ölçümü için gerekli malzemeler şunlardır:
- Tansiyon aleti: Tansiyon aleti, kan basıncını ölçmek için kullanılan bir cihazdır. Tansiyon aletleri, cıvalı, havalı veya elektronik (dijital) olabilir. Cıvalı tansiyon aletleri, genellikle hastane veya klinik gibi ortamlarda kullanılır. Havalı tansiyon aletleri, elle şişirilen bir manşon ve bir manometre (basınç göstergesi) içerir. Elektronik tansiyon aletleri, otomatik olarak ölçüm yapan ve sonucu ekranda gösteren cihazlardır. Elektronik tansiyon aletleri, üst kol veya bilekten ölçüm yapabilir. Ev kullanımı için elektronik tansiyon aletleri tercih edilir.
- Steteskop: Steteskop, kan akışındaki sesleri dinlemek için kullanılan bir alettir. Steteskop, kulaklıklar, bir boru ve bir tambur (diyafram) kısmından oluşur. Steteskop, elle ölçülen tansiyon aletleri ile birlikte kullanılır. Elektronik tansiyon aletlerinde steteskop gerekmez.
- Alkol veya dezenfektan: Tansiyon aleti ve steteskopun temizliği için alkol veya dezenfektan kullanılır. Tansiyon aleti ve steteskop, her kullanımdan sonra alkol veya dezenfektan ile silinmelidir.
Tansiyon ölçümü öncesi ve sırasında dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:
- Tansiyon ölçümü, sakin ve sessiz bir ortamda, dinlenmiş ve sakin bir halde yapılmalıdır.
- Tansiyon ölçümünden en az yarım saat önce sigara, kahve, çay, alkol gibi kan basıncını etkileyebilecek içecek veya maddelerden uzak durulmalıdır.
- Tansiyon ölçümünden önce veya sırasında idrara sıkışık olunmamalıdır.
- Tansiyon ölçümünden önce veya sırasında konuşulmamalı, hareket edilmemeli, bacak bacak üstüne atılmamalıdır.
- Tansiyon ölçümü, sağ veya sol kolun çıplak olması halinde yapılmalıdır. Kolun üzerindeki giysi, manşonun sıkıca sarılmasını engelleyebilir.
- Tansiyon ölçümü yapılacak kol, kalp hizasında olmalıdır. Gerekirse, kol alttan yastık veya başka bir cisimle desteklenmelidir.
- Tansiyon ölçümü yapılacak kolun dirsek kıvrımının iç tarafındaki atardamar, elle hissedilmelidir. Manşon, dirsek kıvrımının 2-3 cm üstüne, içindeki hava torbası atardamarı ortalayacak şekilde sarılmalıdır. Manşon, ne çok sıkı ne de çok gevşek olmalıdır.
- Elle ölçülen tansiyon aletleri ile ölçüm yapılırken, steteskop kulaklıkları dış kulak yolunu kapatacak şekilde takılmalıdır. Steteskopun tambur kısmı, manşonun altına girmeyecek şekilde, atardamar üzerine fazla bastırmadan yerleştirilmelidir.
- Elle ölçülen tansiyon aletleri ile ölçüm yapılırken, manşonun havası yavaş yavaş boşaltılmalıdır. Steteskoptan duyulan ilk ses, sistolik (büyük) tansiyonu, sesin kesildiği nokta ise diyastolik (küçük) tansiyonu gösterir. Manometredeki değerler not edilmelidir.
- Elektronik tansiyon aletleri ile ölçüm yapılırken, cihazın açma-kapama düğmesine basılmalıdır. Cihaz, otomatik olarak manşonu şişirip indirir ve sonucu ekranda gösterir. Cihazın hafızasındaki önceki ölçümleri görmek için, hafıza düğmesine basılmalıdır.
- Tansiyon ölçümü, her iki koldan da yapılabilir. Fakat, her iki kol arasında 10 mmHg’den fazla fark olması durumunda, tansiyon daha yüksek olan koldan ölçülmelidir.
- Tansiyon ölçümü, günde bir veya iki kez, sabah ve akşam olmak üzere yapılabilir. Tansiyon ölçümü, yemekten önce veya sonra, uykudan hemen sonra veya egzersizden hemen sonra yapılmamalıdır.
- Tansiyon ölçümü, her seferinde aynı saatte, aynı ortamda, aynı pozisyonda ve aynı koldan yapılmalıdır. Tansiyon ölçümü sonuçları, bir deftere kaydedilmelidir.
Normal tansiyon değerleri ortalama olarak 120/80 mmHg civarındadır. Bu ölçüm 12’ye 8 şeklinde de ifade edilir. Doğru bir kan basıncı ölçümü elde etmek için en az üç ayrı zamanda ölçüm yapılır ve iki veya daha fazla kan basıncı ölçümünün ortalaması dikkate alınır. Tansiyon değeri kişisel faktörler, cinsiyet, yaş, yaşam tarzı, beslenme durumu, eşlik eden hastalıklara göre gibi durumlara göre farklılık gösterir. Tansiyonun normalden yüksek veya düşük olması, çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, tansiyon ölçümü yaparken doğru yöntemleri kullanmak, sağlıklı sonuçlar almak için önemlidir.
