Takvim, zamanı ölçmek ve planlamak için kullandığımız bir araçtır. Dünyada farklı kültür ve geleneklere göre farklı takvim çeşitleri vardır. Bu yazıda, takvim çeşitlerini ve en çok kullanılan takvimleri tanıtacağız.
Takvim, hayatımızın önemli bir parçasıdır. Zamanı ölçmek, planlamak, hatırlamak ve kutlamak için takvimlere ihtiyacımız vardır. Takvimler, insanlık tarihi boyunca farklı şekillerde geliştirilmiş ve kullanılmıştır. Bazı takvimler, Güneş’in veya Ay’ın hareketlerine dayanırken, bazıları da sayısal sistemlere veya kültürel olaylara dayanır. Bu yazıda, takvim çeşitlerini ve en çok kullanılan takvimleri tanıtacağız.
Takvim Çeşitleri Nelerdir?
Takvim çeşitlerini, temel aldıkları esasa göre üç ana gruba ayırabiliriz: Güneş takvimleri, Ay takvimleri ve Ay-Güneş takvimleri.
- Güneş takvimleri, Dünya’nın Güneş etrafındaki bir tam turunu tamamlaması için geçen süreye, yani ortalama 365,24 güne dayanır. Güneş takvimleri, mevsimleri ve yılın uzunluğunu belirlemek için kullanılır. En popüler güneş takvimi, dünya çapında çoğu ülke tarafından kullanılan Miladi takvim veya Gregoryen takvimdir. Bu takvim, 1582 yılında Papa XIII. Gregorius tarafından Jülyen takviminin yerine geliştirilmiş ve uygulanmaya başlanmıştır. Miladi takvim, yılın 365 gün olduğunu, ancak her dört yılda bir 29 Şubat’ta bir artık gün eklendiğini kabul eder. Böylece, yılın uzunluğu ortalama 365,2425 güne yaklaşır. Miladi takvimin başlangıcı, İsa’nın doğum yılı olarak kabul edilen Milat’tır.
- Ay takvimleri, Ay’ın Dünya etrafındaki bir tam turunu tamamlamak için harcadığı süreyi temel alır, bu da ortalama 29,53 gündür. Ay takvimleri, ayları ve dini bayramları belirlemek için kullanılır. Bir Ay yılı, ortalama 354 veya 355 gündür. Ay takvimlerinin başlangıcı, takvimden takvime değişir. Devre yeni ayda, dolunayda veya hilalde başlayabilir. Ay takvimlerinin en bilinen örnekleri, Yahudi takvimi ve Hicri takvimdir. Yahudi takvimi, Musevilerin dini bayramlarını ve tarihlerini belirlemek için kullandıkları bir Ay-Güneş takvimidir. Hicri takvim ise, Müslümanların dini bayramlarını ve tarihlerini belirlemek için kullandıkları bir Ay takvimidir. Hicri takvimin başlangıcı, Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği yıl olan 622 yılıdır.
- Ay-Güneş takvimleri, hem Güneş’in hem de Ay’ın hareketlerini dikkate alan takvimlerdir. Bu takvimler, hem mevsimleri hem de ayları belirlemek için kullanılır. Ay-Güneş takvimlerinin en bilinen örnekleri, Çin takvimi ve Hint takvimidir. Çin takvimi, Çinlilerin dini bayramlarını, kültürel olaylarını ve astrolojisini belirlemek için kullandıkları bir Ay-Güneş takvimidir. Çin takvimine göre bir yıl, 12 veya 13 aya bölünmüştür. Her ay, yeni ayın görüldüğü günden başlar. Her iki veya üç yılda bir, yılın uzunluğunu ayarlamak için bir ara ay eklenir. Çin takviminin başlangıcı, efsanevi sarı imparator Huangdi’nin tahta çıktığı yıl olan MÖ 2698 yılıdır. Hint takvimi ise, Hinduların dini bayramlarını, kültürel olaylarını ve astrolojisini belirlemek için kullandıkları bir Ay-Güneş takvimidir. Hint takvimine göre bir yıl, 12 aya bölünmüştür. Her ay, dolunayın görüldüğü günden başlar. Her beş yılda bir, yılın uzunluğunu ayarlamak için bir ara ay eklenir. Hint takviminin başlangıcı, Kali Yuga’nın başladığı yıl olan MÖ 3102 yılıdır.
En Çok Kullanılan Takvimler Nelerdir?
Dünyada 50’ye yakın takvimin kullanıldığı bilinmektedir. Bunlardan coğrafyamızda en fazla kullanılan ve kullanılmış olan takvimlerden en bilinenleri şöyledir:
- Miladi Takvim (Gregoryen Takvimi): Dünyada en yaygın olarak kullanılan takvimdir. Güneş takvimidir. Yılın 365 gün olduğunu, ancak her dört yılda bir 29 Şubat’ta bir artık gün eklendiğini kabul eder. Milat’tan itibaren yılları sayar. Ülkemizde, 1 Ocak 1926 tarihinden itibaren kullanılmaya başlanmıştır.
- Hicri Takvim: Müslümanların dini bayramlarını ve tarihlerini belirlemek için kullandıkları takvimdir. Ay takvimidir. Yılın 354 veya 355 gün olduğunu kabul eder. Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği yıldan itibaren yılları sayar.
- Rumi Takvim: Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde 1926 yılına kadar kullanılan takvimdir. Güneş takvimidir. Yılın 365 gün olduğunu, ancak her dört yılda bir 29 Şubat’ta bir artık gün eklendiğini kabul eder. Miladi takvimden 13 gün geridedir. Miladi takvimin 1 Ocak 622 yılından itibaren yılları sayar.
- Celali Takvim: Osmanlı İmparatorluğu’nda 16. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar kullanılan takvimdir. Ay-Güneş takvimidir. Yılın 354 veya 355 gün olduğunu, ancak her 30 yılda bir 11 ara ay eklendiğini kabul eder. Miladi takvimden 584 yıl geridedir. Miladi takvimin 17 Mart 622 yılından itibaren yılları sayar.
- 12 Hayvanlı Türk Takvimi: Türklerin eski zamanlarda kullandıkları takvimdir. Ay-Güneş takvimidir. Yılın 354 veya 355 gün olduğunu, ancak her 19 yılda bir 7 ara ay eklendiğini kabul eder. Yılları, fare, öküz, kaplan, tavşan, ejderha, yılan, at, koyun, maymun, horoz, köpek ve domuz olmak üzere 12 hayvanın adıyla belirtir.
